Trong triết học phương Đông, “Tinh-Khí-Thần” được coi là ba yếu tố nền tảng quyết định sức khỏe của con người. Khi hiểu rõ và biết cách duy trì ba yếu tố này, chúng ta mới có thể sống khỏe mạnh, tinh thần minh mẫn, trí tuệ sáng suốt và kéo dài tuổi thọ. Trong bài viết dưới đây, CLB100 sẽ phân tích rõ hơn về tinh, khí, thần giúp bạn có cái nhìn bao quát về ba yếu tố quan trọng này.

Tinh-Khí-Thần là những gì?

Tinh

Tinh là sự tinh túy, là cốt lõi tạo nên một con người. Sự tinh túy này được hình thành qua quá trình nuôi dưỡng và phát triển của mỗi cá nhân. Nguồn gốc tạo ra tinh gồm có tinh tiên thiên và tinh hậu thiên.
Tinh tiên thiên là yếu tố di truyền được thừa hưởng từ cha mẹ ngay từ khi sinh ra tạo nền tảng cho sư sống và phát triển ban đầu của con người. Tuy nhiên, tinh tiên thiên sẽ dần suy giảm theo thời gian. Còn “tinh hậu thiên” là do nhiều yếu tố tạo thành gồm có năng lượng nội sinh, năng lượng ngoại sinh và các tinh chất do sự chuyển hóa của cơ thể. Những yếu tố này hội tụ và chuyển hóa thành huyết, khí và các chất khác nuôi đưỡng tế bào, lục phủ ngũ tạng trong cơ thể. 
Tinh là chất dinh dưỡng chủ yếu của thân thể con người. Sau khi đồ ăn uống, thức ăn đi vào vị thông qua sự tiêu hóa thu hút của tỳ vị, tổng hợp lại ở xương tủy rồi được lưu trữ và điều tiết bởi các tuyến thượng thận. Trong lúc lục phủ ngũ tạng cần được cấp dưỡng những tinh chất thì thận tạng lại có thể đưa những tinh chất đã chứa đó đến cấp dưỡng, cho nên tinh luông được sinh. 
Ăn uống kém cũng không tạo ra tinh tốt. Khi tinh giảm thì kéo theo thể lực cũng giảm, lực giảm thì dẫn đến lục phủ ngũ tạng suy yếu sẽ làm nội thể bị rối loạn, sức đề kháng suy giảm thì tà khí sẽ xâm nhập mà biểu hiện ra thành bệnh.
Một người tinh thiếu, tinh yếu hay tinh lực cạn kiệt thì con người này cũng không thể tồn tại được. Cho nên phải hiểu tinh là cốt lõi là tinh túy của một con người thể hiện rõ nét trong sự tồn tại, phát triển về tinh thần và thể xác, tư duy và hành động. Nếu thường xuyên luyện tập để tăng cường tạo tinh hậu thiên sẽ có ý nghĩa dưỡng tinh cao lên và tinh tiên thiên được bổ sung mà phát triển. Tinh trong cơ thể không bị thiếu hụt, cơ thể lúc nào cũng sung mãn, tràn đầy năng lượng, sức khỏe tốt, con người sẽ đề phòng được mọi bệnh tật.

Khí

Khí được xem là nguồn năng lượng để duy trì sự sống và sức khỏe của con người. Sách Linh Khu trong Thiên Thích Thiết Chân Tà đã nhấn mạnh rằng: “Chân khí là sự hòa quyện giữa khí trời và khí của thức ăn, có công năng nuôi dưỡng toàn thân, nhưng do sự phân bố và tác dụng khác nhau mà được gọi bằng những tên khác nhau”. Khí không chỉ đơn thuần là không khí hít vào qua phổi mà còn bao gồm năng lượng được chuyển hóa từ thức ăn thông qua quá trình tiêu hóa của tỳ vị.
Sau khi thức ăn được tiêu hóa, phần tinh vi sẽ tưới nhuần ngũ tạng, đi qua hai đường dinh và vệ, trong khi đại khí được chứa ở lòng ngực, vận chuyển vào phổi và đi ra ở yết hầu. Do đó, quá trình hô hấp không những giúp trao đổi khí mà còn là quá trình thu nhận và phân bố năng lượng sống.
Mối quan hệ giữa Tinh và Khí cũng rất chặt chẽ. Nếu Tinh cạn kiệt và không được bảo tồn, sẽ dẫn đến âm huyết hư, làm cho khí không được nuôi dưỡng đầy đủ, dẫn đến sức khỏe suy giảm. Việc duy trì và phát triển khí được xem là nền tảng quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe và nâng cao tuổi thọ. 
Cụ Tuệ Tĩnh cũng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc luyện khí hàng ngày, và sau này, cụ Hải Thượng Lãn Ông tiếp tục phát triển những nguyên tắc này cụ thể hơn: Bởi vậy để bảo vệ sức khỏe chúng ta cần phải tăng cường sinh khí trong cơ thể bằng cách thực hiện các bài tập hít thở sâu giúp điều hòa khí huyết mỗi ngày. Đồng thời bạn cần phải nuôi dưỡng khí thông qua việc nuôi dưỡng tinh cho tốt bằng nguồn thực phẩm tốt.

Thần

Thần là sự sống, trí tuệ và tinh thần của con người, là mục tiêu cuối cùng của sự tu dưỡng. Thần bắt nguồn từ tinh huyết của cha mẹ khi họ giao hợp, và ngay từ khi khí bào thai kết thành hình, Thần đã bắt đầu hiện diện trong cơ thể, xây dựng nên nền tảng của sinh mạng.
Nguồn gốc của Thần là sự kết hợp của hai yếu tố Tinh và Khí mà thành. Sau khi sinh ra, Thần tiếp tục được nuôi dưỡng thông qua việc hấp thu thức ăn và đồ uống, từ đó duy trì trạng thái sống. 
Thần có mối quan hệ mật thiết với ngũ tạng trong cơ thể như Thiên Tuyên Minh Ngũ Khí Luận đã chỉ rõ: Tâm chứa thần, phế chữa phách, can chứa hồn, tỳ chứa ý, thận chứa chí. Dù có những tên gọi khác nhau, tất cả đều thuộc về Thần. Trong đó, Tâm là trung tâm, đại diện cho Thần của ngũ tạng, điều này khẳng định vai trò thống soái của Tâm trong việc điều khiển các tạng khác.
Thần hiện diện kháp cơ thể không thể tách rời khỏi hình thể dù chỉ một giây phút nào. Sự tồn tại của sinh mệnh con người phụ thuộc vào Thần, tức là giữu được thần thì sống mà mất thần thì chết. Người khỏe mạnh biểu hiện Thần khí dồi dào, hoạt bát; ngược lại, khi đau ốm, Thần khí bị xâm phạm, dẫn đến những biểu hiện bất thường như mắt không sáng, tinh thần mệt mỏi, nói năng lẫn lộn, hoặc mê man. Những dấu hiệu này giúp thầy thuốc chẩn đoán mức độ nặng nhẹ của bệnh, dự đoán khả năng hồi phục của bệnh nhân.
Việc dưỡng Thần không chỉ là chăm sóc sức khỏe thể chất mà còn là duy trì trạng thái tinh thần ổn định, minh mẫn. Khi Thần được dưỡng tốt, cơ thể sẽ luôn tràn đầy năng lượng, khả năng chống chọi với bệnh tật cao, và tâm hồn sẽ luôn thanh tịnh, an yên.

Mối quan hệ mật thiết của tinh khí thần

Tinh, khí và thần luôn có muối quan hệ rất mật thiết và không thể tách rời để duy trì sức khỏe và sự sống của con người.  Nếu một trong ba yếu tố này bị suy giảm, thiếu hụt hoặc kém đi, cơ thể sẽ gặp phải bệnh tật. Nguy hiểm hơn, khi cả ba yếu tố cùng suy giảm, sinh mạng của con người sẽ bị đe dọa nghiêm trọng, dẫn đến sự suy yếu toàn diện và khó có thể tồn tại.
Ngài Hải Thượng Lãn Ông đã khảng định tầm quan trọng của việc nuôi dưỡng sinh và duy trì sụ cân bằng của tinh, khí và thần qua hai câu thơ sau: Theo ngài, ba yếu tố này có mối quan hệ tương hỗ chặt chẽ, không thể coi nhẹ mặt nào cả. Cung như trong tác phẩm Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh, Ngài nhấn mạnh: Người ta có dương khí tựa như bầu trời có Thái Dương, bầu trời mất bình thường, dương khí không vững sẽ không thọ được. Điều này cho thấy rằng việc gìn giữ Tinh, Khí và Thần là việc cần phải làm để đảm bảo sự cân bằng âm dương, sức khỏe và trường thọ cho con người.
Lúc bình thường khỏe mạnh, việc rèn luyện để nâng cao tinh, khí và thần đã là điều quan trọng nhất. Huống hồ người bệnh, việc kích thích phục hồi ba yếu tố này lại càng cần thiết hơn. Trong quá trình chữa trị, người bệnh được kích thích nâng cao tinh, khó và thần, bệnh sẽ chóng khỏi, cơ thể phục hồi nhanh chóng.

Nâng cao tinh khí thần có khó không?

Nâng cao Tinh, Khí, Thần có thực sự khó không? Đây là câu hỏi mà nhiều người đặt ra khi đối diện với tình trạng suy giảm sức khỏe.
Việc luyện tập để nâng cao tinh khí thần không phải là điều dễ dàng đạt được ngày một ngày hai mà đòi hỏi ta cần có sự kiên trì, quyết tâm cao. Đồng thời phải có sự hướng dẫn đúng đắn từ các chuyên gia hoặc các phương pháp dưỡng sinh đã được kiểm chứng. Khi có sự cam kết và kiên nhẫn, quá trình thực hiện sẽ đạt được kết quả tốt.
Ngược lại, nếu con người buông lỏng bản thân, không chú ý đến việc duy trì và bảo vệ Tinh, Khí, Thần, thì sẽ dễ dàng rơi vào tình trạng suy nhược, ốm đau và bệnh tật. Khi đó, dù có tìm đến thuốc men, việc khắc phục và phục hồi cũng sẽ trở nên khó khăn và mất nhiều thời gian hơn. Do đó, sự quan tâm và chăm sóc đến Tinh, Khí, Thần từ sớm là một yếu tố then chốt để duy trì sức khỏe và phòng tránh bệnh tật.
Hiểu rõ tầm quan trọng của Tinh, Khí, Thần và thực hiện các biện pháp dưỡng sinh phù hợp sẽ giúp chúng ta vừa sống khỏe mạnh vừa đạt được sự cân bằng và hài hòa trong cuộc sống. Thực dưỡng hiện đại là một trong những phương pháp có thể giúp bạn nuôi dưỡng Tinh - Khí -Thần tốt nhất. Nếu muốn biết về phương pháp và áp dụng một cách đúng đắn, bạn hãy tham gia vào CLB100, bạn sẽ được học hỏi và chỉ dẫn nhiều kinh nghiệm quý báu từ các chuyên gia thực dưỡng hàng đầu.
Xem thêm:
=> Những nguyên tắc ăn uống quân bình trong thực dưỡng
=> Tầm quan trọng của axit và kiềm trong cơ thể
=> Cách ăn thực dưỡng số 7 an toàn và hiệu quả nhất