Từ xa xưa, các loại đậu hạt đã là nguồn thực phẩm quen thuộc trong bữa ăn người Việt cũng như nhiều nền văn hóa khác. Đậu hạt không chỉ được coi là nguồn “thịt thực vật” giàu đạm, mà còn chứa nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa quý giá. Trong chế độ ăn thực dưỡng hiện đại, đậu hạt giữ vai trò cân bằng, cung cấp năng lượng bền vững và hỗ trợ phòng bệnh.
Xích tiểu đậu
Trong y học cổ truyền, xích tiểu đậu được dùng làm thuốc lợi tiểu, giải độc, hỗ trợ gan thận. Người xưa thường nấu thành nước uống thanh lọc cơ thể, hay nấu cháo chữa phù nề.
Thành phần dinh dưỡng: Giàu chất xơ, sắt, kali, vitamin B1, protein thực vật.
Lợi ích & cách sử dụng:
• Giúp lợi tiểu, giảm phù nề, hỗ trợ thải độc.
• Bổ máu, thích hợp cho phụ nữ sau sinh, người thiếu máu.
• Thuộc nhóm đậu dễ tiêu, tính bình, có thể nấu cháo gạo lứt – xích tiểu đậu, làm chè nhạt, hoặc hầm chung rau củ.

Đậu đen xanh lòng
Đậu đen đã đi vào dân gian như một vị thuốc thanh nhiệt, giải độc. Người Việt từ xưa hay rang đậu đen để nấu nước uống giải khát mùa hè. Đậu đen xanh lòng đặc biệt giàu dinh dưỡng và được coi là “thần dược bổ thận”.
Thành phần dinh dưỡng: Giàu anthocyanin (chống oxy hóa), sắt, magiê, mangan, folate, chất xơ hòa tan.
Lợi ích & cách sử dụng:
• Thanh nhiệt, giải độc, tốt cho gan và thận.
• Giúp giảm cholesterol, bảo vệ tim mạch.
• Phù hợp cho người nóng trong, hay bị mụn, cơ thể tích nhiệt.
• Nấu chè đậu đen nhạt, hầm chung gạo lứt, hoặc rang lấy nước uống hằng ngày.
Đậu Hà Lan
Đậu Hà Lan từng là thực phẩm phổ biến ở châu Âu cổ đại, được dùng trong các món súp và hầm để thay thế thịt. Tại Việt Nam, loại đậu này thường xuất hiện trong các món súp nhẹ nhàng cho người bệnh hoặc trẻ nhỏ.
Thành phần dinh dưỡng: Giàu protein, vitamin K, vitamin C, folate, chất xơ, lutein (tốt cho mắt).
Lợi ích & cách sử dụng:
• Hỗ trợ tiêu hóa, tốt cho tim mạch.
• Bổ sung đạm nhẹ, dễ tiêu, phù hợp cho người lớn tuổi và trẻ em.
• Có thể hấp ăn trực tiếp, nấu súp, hoặc làm nhân cho các món bánh mặn.

Đậu gà (chickpeas)
Đậu gà là lương thực cổ xưa ở vùng Trung Đông, từng được dùng trong các món ăn truyền thống như hummus hay falafel. Ngày nay, đậu gà phổ biến trên toàn thế giới nhờ hàm lượng dinh dưỡng cao.
Thành phần dinh dưỡng: Giàu protein, chất xơ, sắt, kẽm, folate, vitamin B6.
Lợi ích & cách sử dụng:
• Cung cấp năng lượng bền vững, tốt cho người ăn chay cần bổ sung đạm.
• Giúp kiểm soát đường huyết và cân bằng hormone.
• Phù hợp cho phụ nữ, người thiếu máu, người cần phục hồi sức khỏe.
• Ngâm qua đêm rồi hầm nhừ, dùng trong salad, cà ri hoặc xay nhuyễn làm hummus.
Hạt diêm mạch (quinoa)
Người Inca gọi diêm mạch là “mẹ của các loại hạt”. Đây là ngũ cốc giả, không chứa gluten, nổi tiếng với hàm lượng đạm hoàn chỉnh.
Thành phần dinh dưỡng: Giàu protein với đủ 9 acid amin thiết yếu, magie, mangan, chất xơ, vitamin B2, sắt.
Lợi ích & cách sử dụng:
• Tốt cho người ăn chay, người thiếu máu, phụ nữ mang thai
• Hỗ trợ giảm cân nhờ giàu chất xơ và tạo cảm giác no lâu.
• Thuộc nhóm ngũ cốc giả, có thể thay cơm, trộn salad hoặc nấu cháo.

Hạt kê lứt
Từ lâu, kê đã được dùng làm lương thực chính ở nhiều vùng Á Đông. Ở Việt Nam, cháo kê từng là món ăn truyền thống trong những dịp lễ tết.
Thành phần dinh dưỡng: Giàu sắt, magie, phốt pho, vitamin nhóm B, protein nhẹ, chất xơ.
Lợi ích & cách sử dụng:
• Tăng cường tiêu hóa, bổ máu, hỗ trợ người thiếu sắt.
• Thích hợp cho người cao tuổi, người dạ dày yếu.
• Có thể nấu cháo kê, cơm kê gạo lứt, hoặc rang làm trà kê.
Đậu lăng đỏ
Đậu lăng đã được dùng hàng nghìn năm ở Ấn Độ và Trung Đông, đặc biệt trong các món cà ri và súp. Đậu lăng đỏ dễ nấu, mềm nhanh, phù hợp cho mọi lứa tuổi.
Thành phần dinh dưỡng: Giàu protein, folate, sắt, kẽm, magie, vitamin B1.
Lợi ích & cách sử dụng:
• Ổn định đường huyết, giảm nguy cơ tiểu đường.
• Hỗ trợ tim mạch, tăng sức đề kháng.
• Phù hợp cho phụ nữ mang thai, người thiếu máu.
• Dùng nấu súp, cà ri hoặc hầm với rau củ.

Hạnh nhân
Hạnh nhân xuất hiện từ thời La Mã cổ đại, được xem là biểu tượng may mắn và thịnh vượng. Ngày nay, hạnh nhân là loại hạt phổ biến nhờ giàu vitamin và chất béo tốt.
Thành phần dinh dưỡng: Giàu vitamin E, magie, canxi, chất béo không bão hòa, protein.
Lợi ích & cách sử dụng:
• Tốt cho tim mạch, hỗ trợ trí nhớ, làm đẹp da.
• Giúp kiểm soát cân nặng nhờ chất béo tốt.
• Thích hợp cho người làm việc trí óc, phụ nữ muốn giữ dáng, người tim mạch.
• Có thể ngâm ăn trực tiếp, rang nhạt, làm sữa hạnh nhân hoặc rắc vào cháo, salad.
Hạt mè (vừng)
Người Á Đông từ lâu đã coi mè là “thực phẩm dưỡng sinh”. Mè đen đặc biệt quý vì giúp bổ thận, làm đen tóc và chống lão hóa.
Thành phần dinh dưỡng: Giàu canxi, sắt, kẽm, vitamin E, B, lignan chống oxy hóa.
Lợi ích & cách sử dụng:
• Bổ xương, tốt cho phụ nữ sau sinh và người cao tuổi.
• Hỗ trợ cân bằng nội tiết, làm đẹp da tóc.
• Dùng rang, giã rắc lên cơm, cháo, hoặc ép dầu mè để nấu ăn.

Đậu xanh
Đậu xanh được dân gian dùng như vị thuốc thanh nhiệt, giải độc. Nước đậu xanh từng là “nước giải khát” mùa hè xưa.
Thành phần dinh dưỡng: Giàu vitamin B1, B2, B6, folate, sắt, magie, protein thực vật.
Lợi ích & cách sử dụng:
• Giải nhiệt, mát gan, hỗ trợ tiêu hóa.
• Tốt cho người nóng trong, hay nổi mụn.
• Phù hợp cho mùa hè, trẻ nhỏ và người hay sốt nóng.
• Dùng nấu chè, cháo đậu xanh gạo lứt, hoặc làm bột đậu xanh pha uống.