Khi nhắc đến chất gây nghiện, người ta thường nghĩ ngay đến ma túy, rượu bia hay thuốc lá. Nhưng ít ai ngờ rằng, đường cũng là một chất gây nghiện với tác động nguy hiểm không kém, âm thầm phá hoại cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của chúng ta. Điều đáng sợ là đường là một gia vị ngọt ngào, dễ sử dụng và không chịu bất kỳ sư kiểm soát nghiêm ngặt nào. Nếu bạn chưa biết đường là chất gây nghiện đáng sợ như thế nào thì hãy xem ngay bài viết này.

Hiểu đúng về đường tốt và đường xấu

Thực chất đường cũng là một chất thiết yếu trong chế độ ăn uống, cung cấp năng lượng để cơ thể hoạt động. Tuy nhiên, không phải loại đường nào cũng mang lại lợi ích cho sức khỏe. Đường có thể được chia thành 2 loại đó là đường tốt và đường xấu cho cơ thể.
Đường tốt là loại đường tự nhiên có trong rau củ, trái cây, và ngũ cốc nguyên hạt. Loại đường này có chứa nhiều dưỡng chất như vitamin, khoáng chất, axit amin, chất dinh dưỡng và chất xơ. Khi tiêu thụ đường tốt, cơ thể sẽ hấp thụ một cách từ từ, tránh tình trạng tăng đột biến lượng đường trong máu. Điều này giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và ít làm cho cơ thể gây nghiện hơn.
Ngược lại đường xấu là loại đường đã được tinh chế, nó được gọi là đường tinh luyện hoặc đường trắng. Loại đường này có nhiều trong đồ ngọt như bánh kẹo, nước ngọt, các thực phẩm chế biến sẵn. Ăn nhiều loại đường này rất gây hại vì chúng toàn thành phần hóa học và không chứa chất dinh dưỡng đi kèm, chỉ cung cấp năng lượng rỗng mà không mang lại bất kỳ giá trị dinh dưỡng nào. 
Khi tiêu thụ đường này khiến lượng đường trong máu tăng cao đột ngột dẫn đến nhiều hệ lụy cho cơ thể, làm tăng cân, phá gan, hại thận, tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính. Hơn nữa khi tiêu thụ đường tinh luyện trong thời gian dài con người thường có xu hướng thèm đồ ngọt, kích thích não bộ yêu cầu nhiều hơn để đạt được cảm giác thỏa mãn.

Vì sao đường lại là chất gây nghiện đáng sợ nhất?

Đường xấu (đường tinh luyện) có thể được xem như một chất gây nghiện đáng sợ. Điều này đã được các nhà khoa học nghiên cứu và xác nhận qua nhiều thập kỷ.
Nhiều nghiên cứu khoa học đã so sánh tác động của đường với các chất gây nghiện mạnh như cocain hay heroin. Một nghiên cứu nổi bật từ Đại học Bordeaux (2007) cho thấy đường tinh luyện gây nghiện gấp 4 lần cocaine, họ phát hiện ra rằng đường có tác động lớn hơn ma túy đá lên não, khiến nó trở thành một trong những chất kích thích não bộ mạnh nhất.
Khi tiêu thụ đường, não bộ ngay lập tức giải phóng một lượng lớn dopamine – chất hóa học tạo cảm giác hạnh phúc và thỏa mãn. Cơ chế này tương tự như cách heroin hoặc cocaine tác động lên trung tâm khen thưởng (reward system) của não. Không những thế nó còn kích hoạt các thụ thể endorphin – một loại hormone giảm đau và tạo cảm giác hưng phấn. Điều này dẫn đến cảm giác phê bất thường, tương tự tác động của heroin.
Thực phẩm giàu đường, đặc biệt là đường tinh luyện, tạo ra các tín hiệu khen thưởng mạnh mẽ đến mức lấn át cơ chế tự điều chỉnh tự nhiên của não bộ và dẫn đến nghiện. Kết quả là, chúng ta dễ bị cuốn vào việc tiêu thụ nhiều đường hơn. Nếu như một người thường xuyên ăn đường, nếu không ăn nữa họ dễ bị cáu gắt, stress, căng thẳng hơn.
Đường xấu là chất gây nghiện thậm lặng không có giới hạn. Hơn nữa đường không bị nhận diện như một chất gây nghiện nguy hiểm vì nó được quảng bá như một nguồn năng lượng cần thiết và gắn liền với cảm giác ngọt ngào, hạnh phúc. Vì thế, từ già đến trẻ ai ai cũng thích được ăn đồ chứa nhiều đường khiến cho việc kiểm soát nghiện đường trở thành một thách thức lớn cho cá nhân và cộng đồng.

Mối nguy hiểm tiềm ẩn khi chúng ta tiêu thụ quá nhiều đường

Tiêu thụ nhiều đường tinh luyện là mối nguy cơ tiềm ẩn dẫn đến hàng loạt bệnh lý nghiêm trọng, cụ thể như:

Tăng cân, béo phì

Đường là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tăng cân nhanh chóng. Đặc tính gây nghiện của đường khiến người tiêu thụ dễ dàng rơi vào vòng xoáy: càng ăn ngọt, càng khó kiểm soát. Điều này dẫn đến sự tích lũy mỡ thừa và cuối cùng gây béo phì – một yếu tố nguy cơ cao cho các bệnh lý mãn tính khác.

Nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường loại 2

Đường cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2, chủ yếu do khả năng gây tăng cân và làm giảm khả năng sử dụng insulin của cơ thể. Khi insulin không còn hoạt động hiệu quả, lượng đường trong máu sẽ tăng cao, từ đó dẫn đến bệnh tiểu đường. Một nghiên cứu trên 100 quốc gia đã chỉ ra rằng uống một lon nước ngọt mỗi ngày có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường lên 1,1%. Vì thế việc hạn chế tiêu thụ nước ngọt hoặc thậm chí là không uống chúng sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và duy trì mức đường huyết ổn định, từ đó bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Đường trắng là mầm mống phát triển ung thư

Đường có thể kích thích sự tăng trưởng của tế bào ung thư bằng cách tạo ra môi trường thuận lợi cho chúng phát triển. Một cơ chế quan trọng liên quan đến đường là tác động của nó lên quá trình sản xuất insulin và yếu tố tăng trưởng giống insulin (IGF). 
Insulin và IGF có thể thúc đẩy sự phân chia tế bào, bao gồm cả tế bào ung thư, từ đó làm tăng nguy cơ hình thành khối u. Đặc biệt, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người có chế độ ăn giàu đường có nguy cơ mắc các loại ung thư như ung thư ruột kết, ung thư vú và ung thư thực quản khá cao. Những người phụ nữ hay ăn bánh ngọt hơn 3 lần mỗi tuần có nguy cơ mắc ung thư nội mạc tử cung lên đến 42%. 

Gây hại cho tim mạch

Khi lượng đường trong chế độ ăn uống quá cao, làm tăng mức insulin trong máu. Điều này dẫn đến sự tích tụ chất béo và tăng huyết áp, đây là yếu tố làm tăng nguy cơ bệnh tim. Ngoài ra, việc tiêu thụ nhiều đường còn làm tăng mức độ viêm trong cơ thể. Chế độ ăn giàu đường kích thích sự sản sinh các cytokine, một nhóm protein liên quan đến viêm. 
Các nghiên cứu cho thấy, khi ăn quá nhiều đường, cơ thể có xu hướng sản sinh các chất gây viêm có thể làm tổn thương thành mạch máu và tăng khả năng hình thành mảng bám cholesterol, dẫn đến xơ vữa động mạch. Khi động mạch bị hẹp và cứng lại, máu không thể lưu thông dễ dàng, làm tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim và các vấn đề tim mạch khác.

Suy giảm nhận thức

Đường cũng có thể gây suy giảm nhận thức, ảnh hưởng đến khả năng tư duy, học hỏi và trí nhớ của con người. Mức đường huyết trong cơ thể tăng cao có thể gây mất cân bằng trong các hormone và chất dẫn truyền thần kinh. Đặc biệt insulin vốn quan trọng trong việc điều chỉnh mức đường huyết, cũng có tác dụng điều chỉnh nhiều chức năng trong não. Khi quá trình sử dụng insulin bị gián đoạn do tiêu thụ đường dư thừa, não không thể nhận đủ năng lượng cần thiết và dễ bị tổn thương.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng chế độ ăn giàu đường có thể làm giảm tính linh hoạt của não và gây ra các vấn đề liên quan đến trí nhớ ngắn hạn và dài hạn. Hơn nữa, mức độ viêm mãn tính do tiêu thụ quá nhiều đường có thể ảnh hưởng đến các tế bào thần kinh, làm suy giảm khả năng truyền tín hiệu giữa các neuron, từ đó gây khó khăn trong việc xử lý thông tin và ra quyết định.

Lão hóa nhanh

Chế độ ăn uống nhiều đường bổ sung có thể gây tổn thương tế bào, làm suy yếu các chức năng và đẩy nhanh quá trình lão hóa. Cơ chế gây lão hóa liên quan đến quá trình glycation, một phản ứng hóa học khi đường trong máu liên kết với protein hoặc lipid, tạo ra các sản phẩm cuối cùng gọi là AGEs (Advanced Glycation End Products). 
Chất này ảnh hưởng mạnh mẽ đến các protein cấu trúc quan trọng như collagen và elastin, hai thành phần chính giúp làn da săn chắc và đàn hồi. Khi bị glycation, các sợi collagen và elastin trở nên cứng, giòn, và dễ gãy, dẫn đến nếp nhăn, da chảy xệ và mất đi độ căng bóng tự nhiên. Hơn nữa, đường còn làm giảm khả năng tái tạo của các tế bào da, khiến làn da mất đi sức sống và trở nên mờ xỉn màu.

Đường phá gan, hại thận

Đường xấu cũng giống như những chất gây nghiện khác cũng làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ bài tiết.
Fructose, một thành phần chính trong nhiều loại đường bổ sung, được chuyển hóa gần như hoàn toàn tại gan. Khi lượng đường tiêu thụ vượt quá nhu cầu năng lượng, fructose sẽ được gan chuyển hóa thành mỡ và lưu trữ. Sự tích tụ mỡ lâu dài trong gan dẫn đến gan nhiễm mỡ, gây viêm gan và thậm chí xơ gan.
Tiêu thụ quá nhiều đường làm tăng đường huyết và dẫn đến sự tăng áp lực trong các đơn vị lọc của thận. Tình trạng này gây tổn thương vi mạch trong thận, làm giảm khả năng lọc máu. Việc tiêu thụ nhiều đồ uống chứa đường như nước ngọt làm tăng nồng độ axit uric và oxalat trong nước tiểu, góp phần hình thành sỏi thận.
Đường chính là một trong những chất gây nghiện đáng sợ nhất. Nếu quá làm dụng đường cơ thể bạn sẽ bị hủy hoại một cách âm thầm. Không những làm tăng nguy cơ mắc hàng loạt bệnh lý nghiêm trọng mà còn khiến chúng ta rơi vào sự cám dỗ không lối thoát. Vì vậy, hãy kiểm soát lượng đường tiêu thụ hằng ngày, ưu tiên lựa chọn các nguồn đường tự nhiên và hạn chế tối đa các thực phẩm làm từ đường tinh luyện. Sự lựa chọn thông minh sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe tốt nhất, tránh xa bệnh tật và sống hạnh phúc hơn.
Xem thêm:
=> Phân biệt gạo trắng, gạo lứt và gạo xát dối
=> Muối biển và muối tinh chế khác nhau chỗ nào?
=> Mì tôm độc hại như thế nào? Sự thật rùng mình bạn cần phải biết.