Định luật Vạn vật hấp dẫn của Newton là một trong những khám phá vĩ đại nhất trong lịch sử khoa học, giúp con người hiểu về lực hút giữa các vật thể trong vũ trụ. Tuy nhiên, nếu chỉ tiếp cận từ góc độ khoa học phương Tây với các công thức toán học và thực nghiệm, chúng ta có thể bỏ lỡ một cái nhìn sâu sắc hơn về quy luật vận hành của vũ trụ. Khi xem xét định luật Vạn vật hấp dẫn dưới góc nhìn triết học Phương Đông, ta có thể thấy sự tương đồng với một số nguyên lý quan trọng như Ngũ hành, Âm Dương, Đạo (Tao) và Nhân Quả.

Định luật Vạn vật hấp dẫn Newton là gì?

“Mọi vật thể trong vũ trụ đều hút nhau với một lực tỷ lệ thuận với tích khối lượng của chúng và tỷ lệ nghịch với bình phương khoảng cách giữa chúng.” Isaac Newton
Định luật này đúng trong nhiều trường hợp:

• Định luật Newton giải thích rất chính xác các hiện tượng hấp dẫn trong hệ Mặt Trời, sự rơi tự do, chuyển động của vệ tinh nhân tạo.
• Ứng dụng rộng rãi trong cơ học vũ trụ, kỹ thuật hàng không vũ trụ, kỹ thuật xây dựng.

Sai hoặc chưa đủ chứng cứ trong một số trường hợp:

• Không giải thích được hiện tượng “ tiến động” quỹ đạo Sao Thuỷ (perihelion precession).
• Không áp dụng được khi vật chuyển động gần tốc độ ánh sáng.
• Không giải thích được lực hấp dẫn trong môi trường cực mạnh (đỏ, đen, không gian cong).

Einstein đã sửa đổi lý thuyết như thế nào?

Albert Einstein đã phát triển Thuyết tương đối rộng (1915), thay thế quan điểm của Newton bằng một cách hiểu mới cho rằng lực hấp dẫn không phải là một lực hút đơn thuần, mà là sự cong của không - thời gian do khối lượng gây ra. Điều này giúp giải thích chính xác các hiện tượng mà Newton chưa lý giải được.
Điểm khác biệt chính:

• Newton cho rằng lực hấp dẫn là một lực hút giữa hai vật thể 
• Einstein cho rằng hấp dẫn là sự cong của không - thời gian do khối lượng gây ra.

Hình dung đơn giản:

• Trái Đất quay quanh Mặt Trời không phải vì bị “hút”, mà vì Không - thời gian quanh Mặt Trời bị cong, giống như một quả bóng lăn quanh một cái chảo cong
• Những thử nghiệm chứng minh Einstein đúng hơn Newton.

Tiến động quỹ đạo sao thuỷ: 

• Newton không giải thích được quỹ đạo hơi “lệch” của Sao Thuỷ.
• Einstein tính ra chính xác độ lệch này nhờ hiệu ứng không - thời gian cong.

Thí nghiệm Eddington (1919):

• Trong nhận thức, ánh sáng từ các sao xa bị Mặt Trời bẻ cong đúng như Einstein dự đoán.
• Điều này không thể giải thích bằng lực hấp dẫn của Newton.

Hố đen và sóng hấp dẫn:

• Lực hấp dẫn của newton không dự đoán được hố đen hay sóng hấp dẫn.
• Einstein thì có, và năm 2015 LIGO đã phát hiện sóng hấp dẫn đúng như Einstein dự báo 100 năm trước.

Sự tương đồng giữa định luật hấp dẫn và triết học phương Đông

Ngũ hành và lực hấp dẫn

Trong triết học phương Đông, Ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ) mô tả sự vận động và tương tác của vạn vật:

• Thổ (đất) có lực hấp dẫn mạnh, giữ mọi vật trên bề mặt Trái Đất.
• Thủy (nước) chảy xuống dưới, phản ánh sự tuân theo quy luật hấp dẫn tự nhiên.
• Hỏa (lửa) bốc lên, đối nghịch với lực hấp dẫn, thể hiện sự cân bằng giữa lực hút và lực đẩy.
• Mộc (cây cối) vươn lên từ đất, phản ánh sự điều hòa giữa lực hút và sự sống.
• Kim (kim loại) gắn liền với tính ổn định, giống như sự cân bằng của lực hấp dẫn trong vũ trụ.

Như vậy, lực hấp dẫn trong khoa học phương Tây có thể được xem là một yếu tố giữ cho vạn vật hài hòa theo nguyên lý Ngũ hành tương sinh tương khắc trong triết học phương Đông.

Luật Nhân - Quả và lực hấp dẫn

Phật giáo nhấn mạnh rằng mọi hiện tượng đều có nguyên nhân và kết quả tương ứng. Điều này rất giống với nguyên lý của lực hấp dẫn:

• Nếu hai vật có khối lượng, chúng sẽ hút nhau → Nhân
• Nếu khoảng cách giữa chúng thay đổi, lực hấp dẫn cũng thay đổi → Quả

Không có gì tồn tại độc lập, mọi vật thể đều bị ảnh hưởng và tác động qua lại lẫn nhau, giống như cách mọi hành động của con người đều để lại hậu quả theo luật Nhân - Quả.

Đạo (Tao) và sự vận hành của vũ trụ

Đạo giáo mô tả vũ trụ vận hành theo nguyên lý Đạo, tức là sự trôi chảy tự nhiên, không cưỡng ép. Điều này có thể so sánh với cách mà các hành tinh di chuyển trong không gian:

• Trái Đất không bị kéo bởi Mặt Trời, mà chuyển động tự nhiên trong sự cong của không - thời gian.
• Mọi vật trong vũ trụ đều có quỹ đạo riêng nhưng vẫn ảnh hưởng lẫn nhau, không có gì đứng yên tuyệt đối.

Sự tương đồng này cho thấy rằng, dù đến từ hai nền tảng tư duy khác nhau, cả khoa học phương Tây và triết học phương Đông đều hướng tới việc giải thích sự hài hòa của vũ trụ theo cách riêng của mình.
ách tiếp cận của khoa học phương Tây giúp con người đo lường, tính toán và ứng dụng lực hấp dẫn vào thực tế. Trong khi đó, triết học phương Đông nhìn nhận lực hấp dẫn như một phần của sự cân bằng tự nhiên, không chỉ ảnh hưởng đến vật chất mà còn phản ánh quy luật của cuộc sống.
Khi kết hợp hai góc nhìn này, chúng ta không chỉ hiểu rõ hơn về các quy luật vật lý của vũ trụ, mà còn có cái nhìn sâu sắc hơn về sự kết nối giữa vạn vật – một sự thật đã được mô tả trong cả khoa học hiện đại lẫn triết học cổ xưa.