1. Nguyên nhân

- Bệnh ống tiêu hóa: Dạ dày - tá tràng: viêm, loét, hẹp môn vị. Ruột; tác, lồng ruột. Mật tụy: sỏi, viêm tụy.
- Nhiễm trùng, nhiễm độc: Cúm, sởi, viêm phổi... - Ngộ độc: digitalis, nấm, urê, nghén.
- Các yếu tố khác: Say nắng nóng say tàu xe. Tia xạ, phẫu thuật, hóa chất khi điều trị. Tâm thần, căng thẳng thần kinh. Ốm nghén (do nội tiết tố). Nôn ở trẻ em (dạ dày trẻ còn nhỏ yếu) nếu ăn nhiều sẽ gây nôn. Không thích mùi vị khi ăn vào. 

2. Cơ chế bệnh sinh

- Từ một điểm tổn thương nào đó phát ra một kích thích bất thường luồng kích thích này tới 2 trung tâm:

+ Trung tâm gây nôn (ở hành tùy nam gần dây X và tổ chức lưới ở ngang dưới dây X) nhận kích thích từ ống tiêu hóa tới.

+ Trung tâm thu nhận kích thích hóa học (bề mặt nền nào thất 4) nhạy cảm với apomocphin, đóng vai trò liên kết không hoạt động độc lập. Các xung từ trung tâm nên mượn đường dây thần kinh hoành tới cơ hoành. Đường thần kinh tủy sống tới cơ liên sườn và cơ bụng; đường thần kinh X tới cơ vận động thanh quản họng. Khi xung động tới: lập tức cơ hoành, cơ bụng co thắt lại, tăng áp lực ổ bụng, co các cơ hô hấp, thanh môn đóng lại, môn vị đóng lại, tâm vị mở ra, cơ thực quản giãn ra tổng các chất từ dạ dày ra ngoài.

- Trong cơ chế nôn: Da dày thụ động. Chủ yếu tăng áp lực bụng. Sóng phản nhu động của ruột đại tràng làm thức ăn lộn bao dạ dày.

3. Hậu quả

- Mất nước: Khát, da khô, nhãn nheo Casper (+) Truy tim mạch: HA tụt, mạch nhanh, nhiệt độ giảm. Mẫu cổ, hematore trên 45%.
- Rối loạn điện giải: K+ hạ gây mệt, Ca++ giảm gây có quản chân tay, rối loạn toan kiềm máu. Do mất hydratcacbon nên đường máu giảm gây toàn máu. Urẻ máu tăng do mẫu có, giảm học cầu thân.

4. Triệu chứng

- Chất nôn: Thức ăn: Sớm: chưa tiêu. Muốn: tiêu dở thức ăn cũ. Nhầy: quánh trắng. Mật đắng, xanh, vàng Mẫu: đỏ (thực quánh cục nâu (dạ dày). Nôn ra phân: tắc ruột cao. Nón cụt buồn nếu nhưng không nôn
- Số lượng: Nôn nhiều: hẹp môn vị. Nón ít: viêm dạ dày.

- Màu sắc: Vàng: mật. Đỏ nấu: máu, thức ăn cũ, phân - Giờ giấc nôn: Ấn vào nôn ngay: viêm dạ dày. Ăn sáng tối năm hẹp môn vị.

5. Cách phòng bệnh

Khi buồn nôn:
- Ăn thức ăn nhạt, như bánh mì khô và bánh quy.
- Ăn một lượng thức ăn nhỏ nhưng giàu năng lượng lại dễ ăn như snack, sữa chua...
- Ăn thành nhiều bữa ăn nhỏ và ăn nhẹ trước giờ ngủ. - Uống nước sạch, nước lạnh, từng ngụm một, uống chậm.
- Tránh mở, đồ chiên xào, gia vị, hoặc món ăn rất ngọt. Nên ăn thức ăn nguội. 
- Cố gắng nghỉ ngơi và ngôi thẳng lưng trong khoảng một giờ sau bữa ăn. 
- Nghe nhạc hoặc làm các việc ưa thích để không để ý tới việc buồn nôn.
- Nếu bị nôn, nên thư giãn và tập thở chậm và sâu.
- Dùng thuốc chống buồn nôn ngay khi có dấu hiệu buồn nôn đầu tiên. 
- Nếu xảy ra buồn nôn trước khi hóa trị, hãy nói ngay với bác sĩ

Khi nôn mửa:
- Nằm nghiêng để không bị hít vào chất nôn.
- Dùng các loại thuốc đặt hậu môn, nếu có thể. Dùng thuốc ngay khi buồn nôn để ngăn ngừa ói mửa,
- Uống nước đá vụn hoặc nước trái cây, uống chậm.
- Sau khi ngừng nôn mửa, bắt đầu uống từng muỗng nước lạnh mỗi muỗng cách nhau 10 phút. 
- Tăng thêm từng muỗng 1 mỗi nửa giờ. Sau khi không ói mửa nữa khoảng 1 giờ hay hơn, có thể uống với lượng lớn.
Những gì người chăm sóc nên làm:
- Dùng quạt nhà bếp để hút mùi.
- Không cho bệnh nhân dùng các thức ăn có mùi mạnh, hoặc khó chịu.
- Nói với bác sĩ để có thể dùng thuốc ngăn ngừa nôn mửa. 
- Để ý xem bệnh nhân có bị chóng mặt, yếu, hay lẫn lộn.
Cố gắng giúp bệnh nhân tránh táo bón và mất nước vì chúng có thể làm cho việc buồn nôn trầm trọng hơn.

Lời khuyên cho các bạn hay bị say xe là trước khi lên xe là 10 đến 15 phút nên uống một viên thuốc chống say, chọn chỗ ngồi càng gần đầu xe và thoáng càng tốt, đồng thời giữ cho đầu ở trạng thái ổn định. Không nên để bụng đói khi lên xe nhưng cũng không thể nên ăn quá no, hạn chế dùng thức ăn nhiều dầu mỡ. Bên cạnh đó có thể dùng một lát gừng hoặc vỏ cam, quýt đơn lên lên mũi ngửi, mùi tinh dầu sẽ giúp giảm cảm giác khó chịu khi đi xe.

6. Điều trị bệnh bằng thảo được theo kinh nghiệm dân gian 

- Hồng khô 200g, rượu trắng vừa đủ dùng. Hồng đốt tồn tỉnh, tán thành bột. Có tác dụng điều trị nhất định chứng nôn mửa. Mỗi lần uống ống với rượu.

- Hạnh đào 1 quả, hoàng cầm 12g. Đốt đào tồn tính tận bột, đem sắc với hoàng cầm. Chữa nôn mửa do vị nhiệt. Uống mỗi ngày 2 lần.

- Trám xanh số lượng vừa phải. Đem giã nát, đổ nước, sắc kỹ. Chứa chứng buồn nôn ở người có thai. Uống thay nước chè hàng ngày.

- Nước mía 100g, nước gừng 9g. Hòa lẫn hai thứ nước trên. Chữa nôn mửa do lạnh bụng. Uống ít một, mỗi ngày 1 tháng liên trong 2-3 ngày.

- Táo to quả, mật ong vừa đủ dùng. Táo rửa sạch, thái miếng. Chữa chứng buồn nôn lúc chưa ăn. Chấm miếng táo vào mật ong ăn trước bữa cơm, mỗi ngày 2-3 lần.

- Trong dân gian cũng lưu truyền rất nhiều kinh nghiệm dùng nước mía để chữa bệnh và bồi bổ sức khỏe. Ví dụ như, dùng nước mía có pha thêm một chút nước gừng tươi để chữa chứng nôn mửa. Với các bệnh lý hô hấp có biểu hiện môi khô họng khát, ho khan, có cảm giác sốt nhẹ về chiều, hay ra mà hôi trộm, đại tiện táo kết nên ăn cháo nấu bằng nước mía để thanh hư nhiệt, nhuận phế chỉ khái và trử đàm...

Đối với trẻ em

Chế độ ăn nhiều chất lỏng: Sau khi trẻ ngừng nôn khoảng 1 tiếng có thể cho trẻ ăn lại với thành phần chính trong thức ăn là chất lỏng như nước cháo loãng, súp loãng, nước táo pha loãng. Tuyệt đối tránh sữa hoặc các sản phẩm từ sữa. Nếu sau 24 giờ, ói mửa không quay lại, bạn có thể chuyển sang loại thức ăn mềm hơn cho trẻ. Ngày hôm sau, có thể cho ăn bình thường.

Uống thuốc chống nôn mửa: Thời gian ói mửa có thể kéo dài vài giờ đến hết ngày nên có thể dùng thuốc chống nôn với trẻ từ 2 tuổi trở lên. Tuy nhiên hãy đi khám và hỏi bác sỹ thật kỹ trước khi bạn quyết định sử dụng thuốc chống nôn cho bé.

Không quên gừng: Cho đến nay người ta vẫn không thể phủ nhận công dụng của gừng đối với những cơn buồn nôn. Gừng còn được coi là một phương thuốc chống nôn diệu kỳ và hiệu quả hơn cả vitamin B6. Trong một nghiên cứu của Viện Ung thư quốc gia. Mỹ cho biết, bệnh nhân hóa trị nếu dùng ít nhất là 1/4 muỗng cà phê gừng mỗi ngày sẽ làm giảm cơn buồn nôn đáng kể. Vì thế hãy cho trẻ uống nước gừng ấm nóng khi bị buồn nôn hoặc ói mửa.

Nhai kẹo bạc hà: Bạc hà có chứa nhiều tinh dầu và menthol là một biện pháp khắc phục giảm buồn nôn và ói mửa. Dầu bạc hà giúp giãn cơ dạ dày đang thắt chặt - hiện tượng liên kết làm xuất hiện những cơn buồn nôn và ói mửa. Hãy thử cho bé nhất một miếng kẹo cao su bạc hà hoặc kẹo bạc hà cứng 

Bấm huyệt ở cổ tay: Một số nghiên cứu đề xuất bấm huyệt ở cổ tay có thể ngăn ngừa và giảm buồn nôn có thể ứng dụng.


Để bấm đúng huyệt, dùng ngón tay cái đặt ở mặt trên cổ tay và các ngón tay khác dưới cổ tay và nhấn ngón cái vào ngay chính giữa hai gân lớn nằm giữa cổ tay của trẻ. Ấn với áp lực vừa phải trong 2-3 phút.

Cho trẻ đi khám bác sỹ. Nếu như nôn có lẫn máu kèm theo hiện tượng cứng cổ, đau đầu dữ dội hoặc sốt cao thì phải gọi cấp cứu ngay. Trẻ em dưới 6 nên đi khám bác sĩ nếu nôn mùa kéo dài hơn vài tiếng:

Việc điều trị tốt nhất để tránh nôn ở trẻ là giúp trẻ ợ hơi. Đó là một phương pháp trong đó cần nhẹ nhàng vỗ vào lưng trẻ, từ trên xuống dưới, để tất cả các thực phẩm dễ dàng đi xuống trong dạ dày. Cho trẻ ăn uống hợp vệ sinh để ngăn chặn sự nhiễm trùng gây ra ói mửa. Ngoài ra, tốt nhất là không ép trẻ ăn. Dạ dày không no căng là cách tốt nhất để tránh cảm giác nôn hoặc buồn nôn.

Nên cho trẻ ăn thành nhiều bữa nhỏ thay vì ăn no 2-3 bữa/ngày. Ngoài ra, cần có một khoảng cách giữa hai bữa ăn để đảm bảo tiêu hóa thích hợp của thực phẩm.

Nếu trẻ nôn trớ nhiều, sẽ có các loại thuốc ở dạng sirô, thuốc viên, viên nén và thuốc tiêm chống nôn trở nhưng cần tham vấn thích hợp từ một bác sĩ chuyên ngành.