Bệnh quai bị (tên khoa học: Mumps) là một bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, chủ yếu lây qua đường hô hấp và thường gặp ở trẻ em, thanh thiếu niên. Tuy bệnh lành tính ở phần lớn trường hợp, nhưng nếu không điều trị kịp thời, quai bị có thể gây biến chứng nặng ở nam giới, đặc biệt là viêm tinh hoàn, dẫn đến vô sinh.

Hiểu đúng về bệnh quai bị

Quai bị là một bệnh nhiễm virus cấp tính, lây qua đường hô hấp, do virus Mumps thuộc họ Paramyxoviridae gây ra. 
Virus lây lan qua:

• Giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi
• Tiếp xúc trực tiếp với nước bọt, dịch tiết từ người bệnh.
• Dùng chung đồ ăn, ly uống nước, bàn chải,...

Thời gian ủ bệnh: 14-21 ngày (trung bình 16-18 ngày).
Thời gian lây lan mạnh nhất: từ 2 ngày trước đến 5 ngày sau khi sưng tuyến mang tai.
Cơ chế gây bệnh:

• Sau khi xâm nhập cơ thể qua đường hô hấp trên, virus:
• Nhân lên tại niêm mạc hầu họng
• Lan vào máu -> tới tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến mang tai (parotid gland).
• Gây viêm, sưng đau tuyến mang tai, đôi khi lan đến tuyến sinh dục, tuỵ, thần kinh trung ương nếu không kiểm soát tốt.
• Vì sao bệnh quai bị thường xảy ra sau 4-8 ngày kể từ khi sưng tuyến mang tai. 
• Khoảng 20-35% nam giới sau tuổi dậy thì mắc quai bị có thể bị biến chứng này.

Khi bị viêm tinh hoàn:

• Một hoặc cả hai bên tinh hoàn bị sưng to, đau nhức, da bìu đỏ và căng.
• Cảm giác sốt cao, đau đầu, mệt mỏi kèm theo.
• Có thể teo tinh hoàn sau khi viêm -làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng.
• Nếu viêm cả hai bên tinh hoàn, nguy cơ vô sinh vĩnh viễn là rất cao, do tinh hoàn mất chức năng sản xuất tinh trùng và nội tiết tố nam.
• Ở nữ giới cũng có biến chứng nhưng hiếm gặp
• Quai bị gây vô sinh ở nữ, tuy nhiên viêm buồng trứng (oophoritis) có thể xảy ra (~5%) và gây rối loạn kinh nguyệt, đau bụng dưới.
• Trong một số trường hợp hiếm, nếu buồng trứng bị tổn thương năng có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

Du phần lớn bệnh nhân học hồi hoàn toàn, một số ít có thể gặp biến chứng nặng như:
 

Biến chứng	Tỉ lệ	Ảnh hưởng
Viêm tinh hoàn (ở nam)	20-35%	Teo tinh hoàn, giảm khả năng sinh sản hoặc vô sinh (nếu cả hai bên)
Viêm buồng trứng (ở nữ)	~5%	Rối loạn nội tiết, hiếm khi gây vô sinh
Viêm màng não (aseptic meningitis)	1-10%	Nhức đầu dữ dội, nôn, cổ cứng, thường hồi phục nhưng có thể để lại di chứng nếu nặng
Viêm tụy (pancreatitis)	Hiếm	Đau bụng, tiêu hoá kém
Điếc vĩnh viễn ( một bên)	Rất kiếm (~1/20.000 cá)	Mất thính lực không hồi phục
Sảy thai (nếu mắc trong 3 tháng đầu thai kỳ)	Có thể	Nguy cơ cao hơn bình thường

Phòng ngừa quai bị và biến chứng vô sinh

Tiêm vắc xin MMR (Sởi- Quai bị - Rubella)
Trẻ em cần tiêm 2 mũi MMR:

• Mũi 1: Lúc 12-15 tháng tuổi
• Mũi 2: Lúc 4-6 tuổi

Người lớn chưa từng tiêm hoặc từng mắc quai bị có thể tiêm bù MMR.
Điều trị đúng cách khi mắc quai bị

• Nghỉ ngơi hoàn toàn, tránh vận động mạnh.
• Chườm lạnh khi tinh hoàn sưng đau.
• Không xoa dầu, đắp thuốc nam lên vùng sưng.
• Đưa đến cơ sở y tế nếu có dầu hiệu viêm tinh hoàn để được điều trị kháng viêm, giảm đau kịp thời.

Kết luận 

Quai bị không trực tiếp gây vô sinh, những biến chứng viêm tinh hoàn do quai bị là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến vo sinh nam giới nếu không được điều trị kịp thời.
cách tốt nhất là tiêm vắc xin đầy đủ, phát hiện sớm, chăm sóc và điều trị đúng cách.
Trong video này, bạn sẽ được nghe Bác Lương Trùng Hưng chia sẻ về cách phòng bệnh quai bị theo thực dưỡng, giúp cơ thể tự điều chỉnh và bảo vệ trước những tác nhân gây bệnh. Hãy xem ngay để nắm rõ những kiến thức quan trọng, giúp bạn và người thân chủ động phòng tránh bệnh quai bị cũng như các biến chứng nguy hiểm của nó!