1. Nguyên nhân

Sau lũ lụt, các bệnh do ký sinh trùng vi khuẩn, virus gia tăng. Một trong những bệnh dễ mắc là bệnh giun đũa. Giun đũa (asan lumbricoides) là loại ký sinh trùng đường ruột phổ biến nhất, trên thế giới có khoảng 1 tỷ người nhiễm giun đũa. Tỷ lệ nhiễm bệnh cao ở những nơi kém vệ sinh hoặc dùng phân người bón cây. Nhiễm giun đũa nặng thường gặp ở trẻ em, làm trẻ chậm lớn.

Giun đũa sống ở đoạn trên của ruột. Sau khi thụ tinh, giun cái đẻ ra một lượng trứng lớn, theo phân thải ra ngoài. Bệnh không lây trực tiếp từ người sang người, do trứng phải lưu lại trong đất khoảng 2-3 tuần mới có khả năng gây bệnh. Trứng giun đũa có thể tồn tại nhiều năm. Người bị nhiễm bệnh khi ăn phải trứng giun có trong thức ăn và nước uống. Trong ruột non, trứng nở ra các ấu trùng chuyển động, xâm nhập thành ruột non và di chuyển tới tim phải qua các tiểu tĩnh mạch mạc treo và mạch bạch huyết mạc treo. Từ tim, các ấu trùng đi vào phổi, chui qua thành phế nang và di trú ngược theo hệ thống phế quản lên họng xuống thực quản và vào lại ruột non. Giun trưởng thành có kích thước 20-40cm x 36mm sống được trên 1 năm. Trứng bắt đầu được sản sinh sau 60-75 ngày kể từ khi ăn phải trứng gây bệnh.

2. Triệu chứng

Các ấu trùng giun đũa có khả năng kích thích dị ứng trong phổi gây tổn thương mao mạch và phế nang làm cho bệnh nhân bị sốt nhẹ, ho khan, đòm lẫn máu, thở khò khè, khó thở và đau sau xương ức. Một số bệnh nhân có nói mãn ngoài da và nghe thấy ran trong phổi. Có khi ấu trùng di trú lạc vào não, thận, mắt, tủy sống gây các triệu chứng liên quan đến các cơ quan này. Với số lượng nhỏ giun trưởng thành trong ruột thường không gây triệu chứng. Nhưng khi nhiễm giun nặng, có các triệu chứng kiểu loét dạ dày tá tràng hoặc cảm giác khó chịu trước hoặc sau bữa ăn ở bụng. Người nhiễm giun có thể khác hay nôn ra giun qua mũi, miệng. Nhiều khi giun chui vào ống mật chủ, ống tụy, ruột thừa, túi thừa của ruột và các chỗ khác, gây viêm đường mật, viêm túi mật, áp-xe gan do vi khuẩn, viêm tụy hoặc hoàng đản tắc mật. Trường hợp nhiễm giun rất nặng, các búi giun có thể gây tắc ruột, xoắn ruột, lồng ruột. Nếu bệnh nhân bị bệnh thương hàn, giun có thể xuyên thủng thành ruột bị mỏng. Nhiễm giun nhẹ hoặc nặng sẽ làm cho trẻ em bị chậm lớn. Vì vậy, điều trị định kỳ bằng albendazol cho trẻ em có tác dụng cải thiện sự phát triển cho trẻ.

Giai đoạn ấu trùng ở phổi bệnh nhân có họ thoảng qua, khó thở, thở rít, nối mãn ngoài da, tăng bạch cầu ái toàn và thâm nhiễm phổi thoảng qua. Giai đoạn giun ở ruột: bệnh nhân có cảm giác khó chịu không rõ ràng ở thượng vị, đôi khi nôn, trướng bụng. Có thể thấy trứng giun trong phân, giun chui ra hậu môn, mũi hoặc miệng.

Trong thời kỳ di trú của ấu trùng chụp X quang lồng ngực có thể thấy các tổn thương xâm nhiễm lan tỏa, không rõ nét. Nếu tắc ruột, chụp bụng không chuẩn bị thau rửa cho thấy các mức hơi và những hình của giun trong các quai ruột giàn, siêu âm cũng có thể cho thấy hình ảnh ruột giãn và khối giun. Giai đoạn nhiễm giun ở phối, ấu trùng giun có thể tìm thấy trong đờm. Giai đoạn nhiễm giun ở ruột, tìm thấy trứng giun trong phân

3. Biến chứng

- Chui vào ống mật gây tắc ống dẫn mật, viêm túi một vùng đan do ứ mật, áp-xe gan, tắc ruột...
- Làm nghẽn ống tụy dẫn đến viêm tụy cấp hoặc bán cáp
- Chui vào ruột dư làm viêm ruột dư
- Làm viêm màng bụng khu trú hoặc lan tỏa do giun làm thủng ruột.

4. Cách phòng bệnh

Cách phòng bệnh giun đũa tốt nhất là không ăn rau sống, không uống nước lã. Không nên dùng phân tươi bón ruộng hay bón cho cây trồng, nhất là rau xanh. Xử lý tốt phân, nước rác. Thực hiện rửa tay xà phòng trước khi ăn uống. Không để móng tay dài. dễ dính, bám đất cát và lây nhiễm trứng giun. Dùng thuốc tím pha loãng 1% trong nước dùng để ngâm rau chỉ diệt được một số vị trùng chứ không diệt được trứng giun. Nếu pha thuốc tím quá đầm thì rau lại bị héo, đổi màu, ăn không ngon.

5. Điều trị bệnh theo Tây y

Có thể dùng một trong các thuốc sau để điều trị giun đũa albendazol, levamisol, pyrantel pamoat, mebendazol, piperazin và chỉ phải dùng một liều duy nhất.
Nhiễm giun đũa, giun móc và giun tóc thường đi kèm với nhau nên có thể điều trị đồng thời bằng albendazol, mebendazol hoặc oxantel, pyrantel pamoat.

Bệnh nhân nhiễm giun mà cần phẫu thuật phải chú ý rằng các thuốc gây mê có thể kích thích gian tăng vận động nền bệnh nhân nhiễm giun cần được tẩy giun trước khi làm phẫu thuật
Trường hợp tắc ruột do giun hoặc giun chui ống mật, có thể tránh phẫu thuật bằng cách hút dịch dạ dày qua ống thông mũi sau đó bơm liều thuốc tẩy giun qua ống. Nếu giun chui ống mật, có thể lấy giun qua ống nội soi dưới siêu âm và điều trị dung dịch albendazol hoặc piperazin bom vào ống mật chủ kết hợp với điều trị toàn thân cũng có tác dụng.

6. Điều trị bệnh bằng thảo dược theo kinh nghiệm dân gian Thuốc dân gian

- Hạt bí ngô (bí đỏ) 40g, rang cho hơi vàng, lột vỏ ăn lúc sáng sớm, khi đói bụng. Người lớn dùng 80g.
- Vỏ xoan (lấy hướng mặt trời mọc càng tốt), lột vỏ, cạo lớp vỏ nâu ngoài, sao hơi vàng, tán bột, đồng thành gói 0,1g. Uống liền 3 buổi sáng, lúc đói (có thể chấm chuối ăn cho dễ). Trẻ dưới 5 tuổi cấm dùng Trẻ 5-15 tuổi, uống 1/2 đến 1 gói/ngày. Người lớn 2-3 gói/ngày.
- Hạt trâm bầu, tán bột, hòa đường cho uống hoặc chấm chuối ăn. Trẻ nhỏ 4-8g/ngày. Người lớn 8-12g/ngày.
- Hạt mướp tươi (loại đen mới có hiệu quả), bóc và lấy nhân, cho vào miệng nhai nuốt trong lúc đói, uống bằng nước ấm, trẻ con 30 hạt, người lớn 40 hạt, ngày 1 lần.
- Phi tử (hạt thông đỏ) 15 bóc vỏ, nghiền thành bột uống với nước ấm khi đói, uống liên 3 ngày.
- Thịt sử quân tử, đại hoàng, mỗi loại 50g, đường đó 40% tất cả nghiền thành bột, uống vào sáng sớm lúc đói. Mỗi lần 20g, 3 ngày.
- Giấm 50ml, uống vào bữa ăn, dùng chữa bệnh giun đũa đường ruột.
- Theo cách ăn. Cháo thịt lợn nạc 90g, sử quân tử 9g, sử quân tử bóc vỏ giã thành hồ, rồi trộn với cháo, hầm cách thủy, ăn một lần rồi hết.
- Hành tây 30g, dầu thực vật 15g, hành rửa sạch, thái miếng, đổ dầu vào chảo, đợi khi dầu bốc khói, đổ hành vào xào, không cho gia vị, ăn hết 1 lần vào buổi sáng, lúc đói, ăn liền 7 ngày. Sau 2 giờ mới ăn sáng
- Hành tây 50g, đầu thực vật 15g, xào không cho gia vị, ăn vào lúc đói buổi sáng sớm,
- Rau câu 100g, rửa sạch, thái chỉ, không cho gia vị rồi ăn

Chữa ngoài

- Hoa cúc 15g, quán chúng 30g, vỏ trắng rễ xoan đắng 30g cho nước cô thành cao rồi buộc vào rốn, ngày 1 lần.
- Vỏ cây ngô đồng 60g, vỏ cây thù du 15g, cả hai giã nát buộc vào rốn ngày 1 lần, mỗi lần buộc không quá 2 giờ, tránh gây kinh hãi.
- Vỏ cây bạch dương, thạch toán (củ tỏi), mỗi thứ 30g, cả hai giã nát, buộc vào rốn, mỗi lần không quá 2 giờ.

Châm cứu:

Châm huyệt tử phùng, nặn ra ít máu. Chỉ chậm 1-2 lần mỗi ngày. Cách 2 ngày, có thể làm cho giun đũa chui ra ở trẻ nhỏ.